۲۵ شوال سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام است. مقام آن حضرت به گونه ای است که عقل را حیران می کند! تا جایی که در حدیث لوح، خداوند متعال به حبیب خویش خاتم انبیاء صل الله علیه و آله و سلم چنین فرموده است:

لَاُکرِ مَنَّ مَثوَی جَعفَرٍ وَ لَاُسُرَّنَّهُ فِی أشیَاعِهِ وَ أنصَارِهِ وَ أولِیَائِه -بحارالانوار، کافی

هر آینه  جایگاه جعفر را گرامی خواهم داشت و قطعا او را درباره شیعیان و یاران و دوستانش شاد ومسرور خواهم نمود.

امامی که نام مبارکش در میان اهل آسمان صادق است. همان طور که از امام سجاد علیه السلام چنین نقل است:

وَ مِن بَعدِ مُحَمَّدٍ ابنُهُ جَعفَرٌ وَ اسمُهُ عِندَ أهَلِ السَّمَاءِ الصَّادِق – بحارالانوار، کافی

پس از امام محمد باقر فرزندش جعفر امام است و نام او نزد اهل آسمان صادق است.

 

گوشه ای از برکات وجود مقدس امام جعفر صادق علیه السلام

در این مطلب بمناسبت شهادت رئيس مكتب شيعه امام جعفر صادق علیه السلام  برآنیم تا گوشه ی کوچکی از برکات وجودی ایشان را به صورت کوتاه بیان کنیم. انشالله همه ما در جهت تعظیم شعائر مربوط به شهادت آن حضرت گام بردارند.

1.دفاع از عقاید توحیدی در مقابل شرک و مادی گرایی

ابو منصور متطبِّب می گوید که یکی از دوستانم برای من این گونه نقل کرد که: روزی من و ابن ابی الوجاء  و عبدالله بن مقفع در مسجد الحرام بودیم. عبدالله بن مقفع به مسلمانانی که در حال طواف بودند اشاره کرد و گفت: این مردم را که می بینی؟ کسی از ایشان را شایسته نام انسانیت نمی دانم و آنان ناکسان چهارپایانند! مگر آن پیری که در آن گوشه نشسته است؛ در آن حال به امام جعفر صادق علیه‌السلام اشاره کرد.

ابن ابی العوجاء پرسید: چرا تنها آن شیخ را شایسته این نام می دانی؟ این مقفع پاسخ داد: برای اینکه آنچه را نزد او از علم و کیاست دیدم نزد آن ها نیافتم! ابن ابی العوجاء با شیطنت گفت: لازم شد گفته‌ات را درباره او آزمایش کنیم!

ابن مقفع توصیه کرد: خواهش می کنم این کار را نکن که او عقیده‌ات را فاسد می کند! ابن ابی العوجاء گفت: نظر حقیقی تو این نیست! بلکه می ترسی نظرت نسبت به مقام والایی که برای او توصیف کردی نزد من سست شود! ابن مقفع با ناراحتی گفت: حالا که این طور فکر می کنی، برخیز و نزد او برو! ولی مراقب و مهار سخن را نزد وی از دست نده. مراقب باش چیزی که به ضررت باشد به او نگویی!

علم و رسایی کلام امام جعفر صادق علیه السلام

ابن ابی العوجاء برخاست و به سوی امام جعفر صادق علیه‌السلام رفت و ابن مقفع در جای خود نشسته بود.

دیری نگذشت که ابن ابی العوجاء با صورتی شرمگین برگشت و گفت: وای بر تو ای ابن مقفع! مرا از بین بردی! این مرد از جنس بشر نیست، بلکه اگر در دنیا موجودی روحان باشد که هرگاه خواهد به صورت جسم هویدا شود و هرگاه خواهد ناپیدا گردد، این مرد است!

ابن مقفع با تعجب پرسید: چطور مگه؟

ابن ابی العوجاء سرافکنده گفت: نزد او نشستم و صبر کردم تا دیگران رفتند و من تنها ماندم، پیش از آنکه من سوال کنم خود او شروع کرد. دست خود را بلند کرد و به مردمی که در حال طواف بودند اشاره کرد و فرمود: اگر حقیقت چنان باشد که این ها می گویند، حق همان است، آن ها رستگارند و شما در وادی هلاکت! و چنانچه حق آنچنان باشد که شما ادعا می کنید، و این گونه نیست، در نهایت شما با آنها برابرید! من سرم را به زیر انداختم و ندانستم که چه پاسخی بدهم…

2.تبیین اصل اساسی امامت و مقامات و فضایل ائمه علیهم‌السلام

 امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:

بِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا عُبِدَ اللَّهُ نَحنُ الأدِلَّاءُ  عَلَی اللَّهِ وَ لَولَانَا مَا عُبِدَ اللَّه – بحارالانوار، کافی

به وسیله ی ما خداوند شناخته می شود و به واسطه ی ما خداوند بندگی می شود، ما راهنمایان به معرف الهی هستیم و اگر ما نبودیم خداوند به حق عبادت نمی شد.

3.ترویج آخرت باوری

در کلمات نورانی امام ششم حضرت جعفر بن محمد صادق علیه السلام  مطالب مهم و گوناگونی پیرامون سفر مرگ و جهان آخرت به چشم می خورد . هر کدام از این کلمات می تواند راه گشای تحول معنوی در انسان باشد.

به عنوان مثال امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:

إِذَا أنتَ حَمَلتَ جَنَازَةً فَکُن کَأنَّکَ أنتَ المَحمُولُ وَ کَأنَّکَ سَألتَ رَبَّکَ الرَّجُوعَ إلَی الدُّنیَا فَفَعَلَ فَانظُر مَا ذَا تَستَأنِف – بحارالانوار، کافی

هنگامی که جنازه ای را حمل می کنی، گمان کن که جنازه ی تو تشییع می شود و تو از خدا در خواست می کنی تا تو را به دنیا بازگرداند و گمان کن که خدا درخواست تو را پذیرفته، حال ببین که چگونه عمل از سر می گیری.

4.بازخوانی پرونده ی شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام

یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ صدر اسلام که سبب شده است، تمامی حق جویان بتوانند راه هدایت را پس از شهادت رسول الله صل الله علیه و آله و سلم بشناسند، جریان رویارویی صدیقه ی طاهره علیهاالسلام با غاصبان حق امیرالمومنین علیه السلام و شهادت مظلومانه ی آن حضرت است.

در این میان امام جعفر صادق علیه السلام با وجود خفقان حکومت های ظالمی که به شدت مدافع غاصبان خلافت و قاتلان دختر پیامبر بودند، به تبیین جریان های مربوط به شهادت سرور بانوان جهان پرداختند. به طور مثال امام جعفر صادق علیه السلام در حدیثی فرمودند:

کَانَ سَبَبُ وَفَاتِهَا أنَّ قُنفُذاَ لَکَزهَا بِنَعلِ الَّسیف – بحارالانوار، کافی

سبب شهادت فاطمه(سلام الله علیها) اصابت ضربات غلاف شمشیر قنفذ بود.

5.ترویج گریه، عزاداری و زیارت سیدالشهدا علیه السلام

از مهم ترین مسایلی که مذهب حقه ی جعفری را در طول زمان زنده و پایدار نگه داشته است، اقامه ی عزا و گریه برای امام حسین علیه السلام است. احادیث نورانی فراوانی از امام جعفر صادق علیه السلام در این باره نقل شده است.

برای نمونه راوی می گوید: امام جعفر صادق علیه السلام را در حال مناجات با خداوند دیدم که چنین می گفت:

… خداوندا چهره هایی را که در راه زیارت امام حسین علیه السلام آفتاب سوخته اند، مورد رحمت خویش قرار بده، و صورت هایی را که بر قبر امام حسین علیه السلام قرار گرفته است مشمول رحم خویش قرار بفرما، چشمانی را که اشک محبت و اندوه برای ما ریخته اند مورد رحمت خویش قرار بده، دل هایی را که برای ما بی قرار شدند و سوختند و فریادهایی که برای ما برخاستند رحم فرما. – بحارالانوار، کافی

امام جعفر صادق علیه السلام شخصا شاعران و مرثیه سرایان را به سرودن شعر و ذکر مصائب سیدالشهدا علیه السلام تشویق می فرمودند. خوب است که ما هم عاشورایی عمل کنیم برای احیای عاشورایی و مصائب اهل بیت علیهم السلام.

6.بیان و نشر احکام دین مبین اسلام

دین مبین اسلام در ابواب مختلف فقه از ناحیه ی خداوند متعال احکام فراونی دارد. امام جعفر صادق علیه السلام مبین و ناشر این مجموعه ی نورانی می باشد، که راه بندگی خداوند و رسیدن به رضای الهی در عمل به احکام دین است. احکام عبادی مختلف مانند نماز، روزه، حج و … و بیان محرماتی که در اسلام نهی شده است گوشه ای از برکات امام ششم علیه السلام است. به عنوان نمونه در لحظات پایانی عمر خویش در جمع خاندان و بستگان چنین فرمودند:

لَا یَنَالُ شَفَاعَتَنَا مَنِ استَخَفَّ بِالصَّلَاةِ – بحارالانوار، کافی

شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی رسد.

7.گسترش فرهنگ مهدویت و انتظار

انتظار ظهور امام زمان علیه السلام از اساسی ترین اعتقادات مذهب حقه ی جعفری است و امام جعفر صادق علیه السلام در تبیین معارف مهدوی اهتمام خاصی داشتند.

پیشنهاد می کنم در این رابطه نامه ی امام زمان علیه السلام به شیخ مفید را مطالعه کنید.

ایشان در جمله ای پر معنا چنین می فرمایند:

تَوَقَّع أمرَ صَاحِبِکَ لَیلَکَ وَ نَهَارَک – بحارالانوار، کافی

شب و روز در انتظار ظهور مولایت باش

همچنین ایشان می فرمایند:

مَن سُرَّ یَکونَ مِن أصحَابِ القَائِمِ فَلیَنتَظِر وَ لیَعمَل بِالوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الأخلَاقِ وَ هُوَ مُنتَظِرٌ مَاتَ وَ قَامَ القَائِمُ بَعدَهُ کَانَ لَهُ مِنَ الأجرِ مِثلُ مَن أدرَکَهُ ،فَجِدُّوا وَ انتَظِروا هَنِیئاً لَکُم أیَّتُهَا العِصَابَةُ المَرحُومَةُ – بحارالانوار، کافی

هرکس از اینکه از اصحاب قائم باشد شادمان می شود، پس باید براساس ورع و اخلاق نیک رفتار کند در حالی که منتظر است. پس اگر در این حال بمیرد و ظهور پس از وفات او واقع شود مانند کسی است که دوران ظهور را درک کرده است. پس بکوشید و منتظر باشید. گوارایتان باد!

8.ترویج خداباوری و خداپروایی

حضرت امام صادق علیه السلام در توضیح آیه ی «وَ لِمَن خافَ مَقامَ رَبَّهِ جَنَّتانِ» فرمودند:

قَالَ مَن عَلِمَ أنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَرَاهُ وَ یَسمَعُ مَا یَقُولُهُ مَا یَقُولُهُ وَ یَفعَلُهُ مِن خَیرٍ أو شَرٍّ فَیَحجُزُهُ ذَلِکَ عَنِ القَبِیحِ مِنَ الأعمَال – بحارالانوار، کافی

آیه در مورد کسی سخن می گوید که یقین کند خداوند آنچه می گوید و از خیر و شر انجام می دهد می شنود و می بیند، پس این یقین او را از اعمال زشت باز می دارد.

9.ترویج فرهنگ توبه و آشتی با خدا

ابوبصیر که یکی از اصحاب امام جعفر صادق علیه السلام است و در شهر کوفه زندگی می کرد. هر سال برای حج به مکه و سپس برای دیدار امام جعفر صادق علیه السلام به مدینه می رفت. وی همسایه ای داشت که کارمند دستگاه ظالم بنی امیه و گرفتار برخی از مفاسد اخلاقی بود. ابوبصیر می گوید:

در یکی از سال ها که عازم حج بودم نزد همسایه ام رفتم و مجددا او را به ترک گناه و توبه سفارش نمودم. او با اظهار ناامیدی گفت: به خاطر سنگینی پرونده ی جرم و خطایم قابل اصلاح نیستم و تنها در صورتی گذشته ام را اصلاح خواهم نمود که امام جعفر صادق علیه السلام برای من بهشت را ضمانت کند.

ابوبصیر می گوید: پس از مدتی به مکه سفر کردم و به دیدار امام جعفر صادق علیه السلام شتافتم. در محضر امام سخن از همسایه ام به میان آمد. آن حضرت فرمودند: از جانب من به او بگو تمام اموال غصبی اش را به صاحبانش بازگرداند و اموالی را که صاحبانش را نمی شناسد از طرف آنان به فقیر صدقه دهدف گناهان گذشته اش را ترک کند و توبه نماید، من بهشت را برای او ضمانت می کنم.

ابوبصیر می گوید به کوفه بازگشتم و پیام امام را به همسایه ی خود رساندم. وی ذوق زده و شادمان گردید و رفت و تمام اموال خود را به صاحبانش بازگرداند یا صدقه داد. مدتی گذشت، وی بیمار شد به حال جان دادن افتاد. من هنگام مرگ او در کنار بسترش بودم، در لحظات پایانی عمرش به من گفت ای ابوبصیر مولای تو امام جعفر صادق علیه السلام به وعده ی خویش عمل کرد.

ابوبصیر می گوید: در حج سال آینده که به محضر امام جعفر صادق علیه السلام شتافتم، هنگامی که پای خود را به منزل آن حضرت گذاشتم صدای مبارک امام را شنیدم که فرمود: ابوبصیر! ما به وعده ی خویش در مورد همسایه ی تو وفا نمودیم.

ترویج فضایل اخلاقی

از جمله تاکید امام صادق علیه السلام بر اینکه کردار پیروان آن حضرت باید مایه ی کسب آبرو و افتخار برای مذهب شیعه باشد نه اینکه کردارمان زننده و باعث بدبینی بیگانگان از مذهب باشد. دو حدیث از ایشان در این باره خدمت شما عرض می کنم.

فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنکُم إذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ وَ صَدَقَ الحَدِیثَ وَ أدَّی الأمَانَةَ وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ النَّاسِ قِیلَ هَذَا جَعفَرِیُّ فَیَسُرُّنِی إَلِکَ وَ یَدخُلُ عَلَیَّ مِنهُ السُّرُورُ وَ قِیلَ هَذَا أدَبُ جَعفَرٍ وَ إِذَا کَانَ عَلَی غَیرِ ذَلِکَ دَخَلَ عَلَیَّ بَلَاؤُهُ وَ عَارُهُ وَ قِیلَ هَذَا أدَبُ جَعفَر – بحارالانوار، کافی

وقت کسی از شما در دین خود ورع پیشه سازد و راست سخن گوید و امانت را به درستی اداکند و با مردم خوش خلقی نماید، گویند که او ((جعفری)) است و به این سبب من خوشحال می شوم. در این صورت گفته می شود که این روش جعفر است. ولی اگر غیر از این رفتار کنید بلا و عار آن بر من خواهد بود و خواهند گفت این است شیوه جعفر!

حدیث اخلاقی از امام صادق علیه السلام

ایشان می فرمایند:

مَا یَقدَمُ المَؤمِنُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَمَلٍ بَعدَ الفَرَائِضِ أحَبَّ إلَی اللَّهِ تَعَالَی مِن أن یَسَعَ النَّاسَ بِخُلُقِه – بحارالانوار، کافی

محبوب ترین عملی که مومن در نزد خداوند حاضر می کند، پس از واجبات، خوش خلقی با مردم است.

سلام بر بقیع بر بهشت ویران شده ی مدینه. سلام ب بقیعی که پیکر مطهر ششمین امام معصوم را در خود جای داده است. سلام خداوند بر جعفر بن محمد الصادق که با پیکری رنجور و مسموم از زهر کینه دشمنان خاندان رسالت غریبانه و مظلومانه به شهادت رسیدند.

زیارت امام صادق علیه السلام

السَّلامُ عَلَی أمَنَاءِ اللَّهِ و أحِبَّائِهِ السَّلَامُ عَلَی أنصَارِ اللَّهِ وَ خُلَفَائِهِ السَّلامَ عَلَی مَحَالَّ مَعرِفَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَی مَسَاکِنِ ذِکرِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَی مُظَاهِرِی أمرِ اللَّهِ وَ نَهیِهِ السَّلَامُ عَلَی الدُّعَاۀِ إلَی اللَّهِ السَّلامُ عَلَی المُستَقِرِّینَ فِی مَرضَاۀِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَی المُمَحَّصِینَ فِی طَاعَۀِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَی الأدِلَّاءِ عَلَی اللَّهِ السَّلَامُ عَلَی الَّذینَ مَن وَالَاهُم فَقَد وَالَی اللَّهَ وَ مَن عَادَاهُم فَقَد عَادَی اللَّهَ وَ مَن عَرَفَهُم فَقَد عَرَفَ اللََّهَ وَ مَن جَهِلَهُم فَقَد جَهِلَ اللَّهَ وَ مَنِ اعتَصَمَ بِهِم فَقَدِ اعتَصَمَ باللَّهِ وَ مَن تَخَلَّی مِنهُم فَقَد تَخَلَّی مِنَ اللَّهِ أشهِدُ اللَّهَ أنِّی سِلمٌ لِمَن سَالَمتُم و حَربٌ لِمَن حَارَبتُم مُؤمِنُ بِسِرِّکُم وَ عَلَانِیَتِکُم مُفَوِّضٌ فِی ذَلِکَ کُلِّهِ إِلَیکُم لَعَنَ اللَّهُ عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الجِنِّ والأِنسِ وَ أبرَأ إلَی اللَّهِ مِنهُم وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.

                                                                 منبع: کافی ج4 ص 578