در سالروز شهادت جانسوز چهارمین خورشید ولایت و امامت، امام سجاد(ع) هستیم. به همین مناسبت تصمیم گرفتیم در این مقاله یکی از احادیث نورانی ایشان را مورد بررسی قرار دهیم. موضوع این حدیث در مورد جایگاه تواضع در زندگی انسان ها هست. با عرض تسلیتی به محضر ولی عصر (عج)، این مقاله را شروع می کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
«من تواضع لله رفعه»
«کسی که برای خدا تواضع کند، خداوند او را بلند می‌کند.»
این حدیث یکی از مفاهیم عمیق و مهم اخلاقی در اسلام است که به ما آموزش می‌دهد که تواضع در برابر خداوند نه تنها موجب جلب رضایت الهی می‌شود، بلکه سبب ارتقاء جایگاه فرد در جامعه و نزد خداوند می‌گردد.
تعریف تواضع در اسلام
تواضع به معنای فروتنی، خود را کمتر از دیگران دیدن و از غرور و تکبر پرهیز کردن است. در قرآن کریم و احادیث نبوی و اهل بیت (علیهم‌السلام) به تواضع بسیار تأکید شده است. تواضع در اسلام از ویژگی‌های مهم اخلاقی است که می‌تواند انسان را به سمت رشد معنوی و اجتماعی هدایت کند. امام سجاد (ع) با این حدیث بیان می‌کنند که تواضع باید برای خداوند باشد و نه برای رسیدن به منفعت‌های شخصی یا جلب توجه دیگران.
تواضع در برابر خداوند
در این حدیث، امام سجاد (ع) به تواضع برای خداوند اشاره دارند. این نوع تواضع به معنای تسلیم شدن به خواست خدا، احترام به دستورات الهی و خضوع در برابر عظمت و کبریایی خداوند است. فردی که خود را در برابر خداوند کوچک و ناچیز می‌بیند، در حقیقت به عظمت خداوند و قدرت بی‌پایان او ایمان دارد. این ایمان به خداوند موجب می‌شود تا فرد از تکبر و خودخواهی پرهیز کند.
پاداش تواضع: رفعه و بلندمرتبه شدن
یکی از نکات مهم این حدیث این است که امام سجاد (ع) وعده می‌دهند که کسی که تواضع کند، خداوند او را بلند می‌کند. این بلندکردن به معنای ارتقاء مقام معنوی فرد در نزد خداوند است، اما از دیدگاه اجتماعی نیز این حدیث به این معناست که فرد متواضع در چشم مردم محبوب و محترم می‌شود. در قرآن کریم نیز آمده است که افراد متواضع به مقام بلندتری از نظر روحی و اجتماعی دست می‌یابند. خداوند به آنها قدرت و عزت می‌بخشد و در میان مردم نیز آنان محترم می‌شوند.
تواضع در زندگی روزمره
تواضع در زندگی روزمره می‌تواند به شکل‌های مختلفی در رفتار فرد نمود پیدا کند. این رفتارها شامل احترام به دیگران، اجتناب از خودستایی، شنیدن نظرات و انتقادات دیگران بدون اینکه واکنش تند نشان دهید، و ایجاد فضایی برای رشد و ارتقاء دیگران است. فرد متواضع در مواجهه با مشکلات زندگی هیچ‌گاه خود را برتر از دیگران نمی‌بیند و همواره در تلاش است تا با دلسوزی و مهربانی با دیگران برخورد کند.
ارتباط تواضع با اخلاق اجتماعی
در دنیای امروز، متأسفانه بسیاری از افراد بر اساس خودخواهی و غرور زندگی می‌کنند و اهمیت تواضع را فراموش کرده‌اند. اما طبق آموزه‌های امام سجاد (ع)، تواضع نه تنها در نزد خداوند موجب پاداش می‌شود بلکه در جامعه نیز فرد را محبوب و محترم می‌کند. با ایجاد روابط مبتنی بر احترام متقابل و تواضع، فرد می‌تواند محیطی مثبت و سازنده برای خود و اطرافیانش ایجاد کند. در نتیجه، این ویژگی می‌تواند به ایجاد یک جامعه سالم‌تر و همبسته‌تر کمک کند.
مقایسه با دیگر آموزه‌های اسلامی
در کنار حدیث امام سجاد (ع)، بسیاری از احادیث و آیات قرآن به تواضع اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال، در قرآن کریم آمده است:
«وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلاَمًا»
«و بندگان رحمان کسانی هستند که بر روی زمین به آرامی راه می‌روند و هنگامی که جاهلان آنها را خطاب می‌کنند، سلام می‌گویند.»(سوره فرقان،آیه 63)
این آیه نیز به نوعی به تواضع و فروتنی اشاره دارد و این که انسان‌های متواضع به جای پاسخ‌های تند و پرخاشگرانه، به آرامی و احترام پاسخ می‌دهند.
حدیث امام سجاد (ع) درباره تواضع، درسی بزرگ از ادب، فروتنی و صداقت در برابر خداوند و جامعه است. این حدیث به ما می‌آموزد که تواضع باید از نیت‌های پاک و اخلاص درونی باشد، نه برای جلب توجه یا منافع شخصی. وقتی فردی برای خداوند تواضع می‌کند، نه تنها نزد خداوند عزیز می‌شود بلکه در میان مردم نیز محبوب و محترم می‌گردد. بنابراین، به کارگیری این آموزه در زندگی روزمره می‌تواند به انسان کمک کند تا به رشد معنوی و اجتماعی دست یابد و در مسیر کمال انسانی قدم بردارد.