این مطلب در کنار این که تواضع قلبی و بدنی ما را برای امام علیه‌السلام توضیح می‌دهد، فضایل امیرالمومنین علی(ع) نیز بیان می‌کند. ازین رو می‌توان ادامه‌ی سلسه مطالب فضایل ایشان نیز دانست. ناگفته نماند این مطلب برگرفته از کتاب مکیال‌المکارم می‌باشد.

تواضع برای امام(ع)

بدانیم که تواضع برای امام علیه السلام بر دو گونه است: قلبی و بدنی.

تواضع قلبی

تواضع قلبی آن است که مؤمن معتقد باشد که امام علیه السلام از خودش و از تمام ماسویٰ اللَّه بعد از حضرت خاتم النّبیّین صلی الله علیه وآله وسلم افضل و أشرف است، از فرشتگان و پیغمبران گرفته تا دیگران.

همچنین باور داشته باشد که خدای عز و جل مخلوقی برتر از رسول‌ خدا و خاندان طاهرینش نیافریده. این اعتقاد ما است، بر آن زنده می‌مانم و بر آن می‌میرم و ان‌شاء‌اللَّه بر همین باور برانگیخته شده و به قیامت خواهم آمد.

بر این معنی اخبار بسیار متواتره قطعیّه دلالت دارد، و اگر بخواهم آنها را بیاورم کتاب مفصلّی می‌شود، و اگر خداوند تعالی به من توفیق دهد در این باره تألیفی خواهم ساخت که مایه تذکر و بصیرت اهل خرد گردد.

از سیّد جزایری که خدای تعالی رحمتش کند آمده که گفته است: اخباری که بر این معنی دلالت دارد جدّاً زیاد است، و آنچه ما به دست آورده ایم، حدود هزار حدیث می‌شود [۱]. از شیخ صدوق است که در اعتقادات خود فرموده است:… و واجب است معتقد باشد که خدای عزّ و جل مخلوقی برتر از محمد صلی الله علیه وآله وسلم، و امامان علیهم السلام نیافریده است [۲] ….

مجلسی در اعتقادات خود گوید: سپس باید که درباره پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و امامان علیهم السلام معتقد باشی که آنان أشرف تمام مخلوقات هستند، و آنان از همه پیغمبران علیهم السلام و همه فرشتگان برتر می‌باشند [۳].

روایات درباره‌ی تواضع قلبی برای امام(ع)

از آنچه بر این موضوع از اخبار بسیار دلالت می‌کند، روایتی است که ثقة الإسلام کلینی در اصول کافی به سند خود از امیرالمؤمنین علیه السلام ضمن حدیثی آورده که فرمود: خداوند تبارک و تعالی اگر می‌خواست خودش را به بندگان می‌شناسانید، ولی ما را ابواب خود، و راه و وسیله و وجه خویش قرار داد که مردم به سویش توجه کنند. پس هر آنکه از ولایت ما عدول نماید یا غیرِ ما را بر ما برتری دهد، چنین کسانی از صراط دور افتاده اند [۴] ….

نیز بر این معنی دلالت دارد تمام روایاتی که نصّ در این است که امامان علیهم السلام در همه چیز غیر از مقام نبوت همانند پیامبر هستند از جمله: در اصول کافی به سند خود از حضرت ابی عبداللَّه صادق علیه السلام آورده که فرمود: رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: ما در أمر و فهم و حلال و حرام در یک جریان هستیم، امّا رسول‌خدا صلی الله علیه وآله وسلم و علی علیه السلام فضل خود را دارند [۵].

همچنین بر این مطلب دلالت دارد روایاتی که می‌گوید: هفتاد و دو اسم از إسم اعظم نزد امامان علیهم السلام است، و این مقدار نزد هیچ یک از پیغمبران بزرگ نبوده است[۶].«به منابع رجوع شود در پایین صفحه»

تواضع بدنی برای امام(ع)

و امّا تواضع بدنی برای امام علیه السلام بر دو قسم است: واجب و مستحب.

1. واجب آن است که ترک آن مایه هتک حرمت امام علیه السلام و استخفاف به ساحت مقدّس آن جناب است. مانند: ترک بپا ایستادن هنگام ذکر نام قائم علیه السلام در مجلس عمومی به قصد استخفاف و سبک شمردن العیاذ باللَّه با وجود بپا خاستن اهل مجلس. زیرا که سبک شمردن امام علیه السلام مستلزم سبک شمردن خدای عز و جل می‌باشد.
   در وسائل از امام صادق علیه السلام در حدیثی آورده که فرمود: و معنی کفر، هر معصیتی است که به جهت جحد و انکار و استخفاف و سهل انگاری، در هر ریز و درشتی که نسبت به خداوند انجام گیرد، و فاعل آن کافر است [۷] ….
2.  و امّا تواضع مستحب غیر از آن است. مانند: دعا برای آن حضرت و بپا خاستن هنگام ذکر نام مقدسش و درود فرستادن بر او، و امور دیگری که تحت این عنوان قرار می‌گیرد و تواضع بر آن صدق می‌کند.

منابع:

[۱]: ۱۲۰۸. انوار النعمانیه، ۱ / ۳۳.
[۲]: ۱۲۰۹. اعتقادات صدوق، چاپ شده با باب حادی عشر، ص ۹۷.
[۳]: ۱۲۱۰. اعتقادات مجلسی، ۷۸.
[۴]: ۱۲۱۱. کافی، ۱ / ۱۸۴.
[۵]: ۱۲۱۲. کافی، ۱ / ۲۷۵.
[۶]: ۱۲۱۳. در اصول کافی، ۱ / ۲۲۲، حدیث ۶، از حضرت ابوجعفر باقر علیه السلام است که فرمود: آب کم راکد را می‌مکند و نهر عظیم را رها می‌کنند! به آن حضرت عرض شد: نهر عظیم چیست؟ فرمود: رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلم و علمی که خداوند به او عطا کرده. خدای عز و جل برای محمد صلی الله علیه وآله وسلم سنن پیامبران را جمع کرد، از آدم تا خاتم.

گفته شد: آن سنت‌ها چیست؟ فرمود: علم پیامبران را سراسر، و همانا رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلم تمام آن را نزد امیرمؤمنان علیه السلام قرار داد. پس شخصی به آن حضرت عرض کرد: ای فرزند رسول‌خدا آیا امیرالمؤمنین اعلم است یا بعضی از پیامبران؟ حضرت ابوجعفر علیه السلام روی به سایرین فرمود: بشنوید چه می‌گوید، خداوند گوش‌های هر کس را بخواهد می‌گشاید.

من برای او می‌گویم که خداوند برای محمد صلی الله علیه وآله وسلم علم پیامبران را جمع کرده و آن حضرت تمام آن را نزد امیرالمؤمنین قرار داده و او می‌پرسد: آیا آن حضرت اعلم است یا بعضی پیامبران!.
[۷]: ۱۲۱۴. وسائل الشیعه، ۱ / ۲۴.